ο
Κοκκινολαίμης [λαϊκή ονομασία] ή ο Erythacus [λατινική ονομασία] ή ο Εριθεύς
[ονομασία κατά τον Άρατο] ή ο Ερίθυλος [ονομασία παρ’ αρχαίοις] ή ο Ερίθαξ
[ονομασία παρ’ αρχαίοις] ή ο Εριθανίς [ονομασία παρ’ αρχαίοις] ή ο
Ερύθαξ ο
ερυθρόλαιμος [ονομασία παρ’ αρχαίοις] ή
ο Πυρρός [ονομασία παρά τοις αρχαίοις] ή ο Πυρρούλας [ονομασία κατά τον Αριστοτέλη] ή ο Γυφτούλης [λαϊκή
ονομασία] ή ο Καλόγιαννος ή ο Καλογιάννος [λαϊκή ονομασία εις το Αγρίνιο] ή ο
Κοκκινοστήθης [λαϊκή ονομασία] ή ο Κατσιρόγιαννης [λαϊκή ονομασία] ή ο Καλογιάννης
[λαϊκή ονομασία]ή ο Κομπογιάννης [λαϊκή ονομασία]ή ο Κουμπογιάννος [λαϊκή
ονομασία] ή ο Μπαντουγιάννης [λαϊκή ονομασία] ή ο Πυρρός [λαϊκή ονομασία] ή το
Ρεάλι [λαϊκή ονομασία] ή ο Ρούβελας [λαϊκή ονομασία]ή ο Τσιμπουργιανός [λαϊκή
ονομασία] ή ο Τσιπουργιάννης [λαϊκή ονομασία] ή ο Χαλκιάς [λαϊκή ονομασία] ή ο
Χαρτσάς [λαϊκή ονομασία] [είδος εν Ελλάδι]
Γνωστός
εις την αρχαιότητα όπου και υπάρχουν αναφορές από τον Λεξικογράφο Σουΐδα : «ωδικόν πτηνόν πυρρούλας ο πυρρός, όρνεον
μονήρες και μονότροπον». Από το Αριστοτέλη εις το έργο του «Περί των ζώων
ιστορίαι», εις το 592b,22 : «ερίθακος, υπολαΐς
οίστρος». Εις τα «Γεωπονικά» εις το 15,1,22 :
«ερίθακος και οι καλούμενοι φοινίκουροι».
Εις τα
σχόλια του Αριστοφάνη των Σφηκκών λέει την εξής παροιμία : ου τρέφει μια λόχμη
δυο Εριθάκου». Ο Αριστοφάνης εις τα
σχόλια του περί των Σφηκκών ως ερίθυλο τον αναφέρει εις τον στίχο 922 : «εστίν
δε όρνεον….. ερίθυλος». Ως εριθεύς αναφέρεται από τον Άρατο, επικό ποιητή που
έζησε το 270πχ. Όπως και εις τον στίχο 1025.
από τον Θεόφραστο εις το έργο του «Περί σημείων» εις τον στίχο 39. και τέλος ως
Πυρρούλας, αναφέρεται από τον Αριστοτέλη εις το «Περί ζώων ιστορίαι» εις τον
στίχο 592b,22 «συκαλίς, μελαγκόρυφος, πυρρούλας.»
Είναι
γένος πτηνών αποδημητικών της οικογενείας των κοσσυφιδών. Είναι μικροσκοπικά
πτηνά, Μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται και το είδος ο ερύβακος ο ερυθρόλαιμος,
ονομαζόμενος κατά τον Αριστοτέλη ερίθαξ, ή ο πυρρός ή ο πυρρούλης των αρχαίων
Ελλήνων. Και ο οποίος σήμερα είναι γνωστός με τις λαϊκές ονομασίες : ο
Κοκκινολαίμης ή ο Γυφτούλης ή ο
Καλόγιαννος ή ο Καλογιάννος [λαϊκή ονομασία εις το Αγρίνιο] ή ο Κοκκινοστήθης ή
ο Καλογιάννης ή ο Κομπογιάννης ή ο Κουμπογιάννος ή ο Μπαντουγιάννης ή ο Πυρρός
ή το Ρεάλι ή ο Ρούβελας ή ο Τσιμπουργιανός ή ο Τσιπουργιάννης ή ο Χαλκιάς ή ο
Χαρτσάς.
Ο
Ερύβακος ο ερυθρόλαιμος ή κοκκινολαίμης δεν ξεπερνά το μήκος του τα 0,14
εκατοστά του μέτρου. Είναι πτηνό μοναχικό, πλην της περιόδου της αναπαραγωγής
του. Εις την Ελλάδα κατέρχεται μετά τον τρύγο, όταν πλέον έχουν αποδημήσει όλα
τα διαθερίζοντα αποδημητικά πτηνά και συγκεκριμένως κατά τον μήνα Οκτώβριο. Δι’
αυτό θεωρείται ως προάγγελος του χειμώνος, δια το οποίο και ο ποιητής καλώς
απέδωσε το γεγονός εις τους στίχους :
«Χειμώνιασε και φεύγουν τα πουλιά…..
……………………………………..
και ο Καλογιάννης πρόσχαρος
με λόγια ταπεινά και σιγανά,
μικρός προφήτης φτερωτός
μηνά την άνοιξη που θα γυρίση πάλιν».
Ο
Κοκκνολαίμης είναι από τα πλέον φιλόστοργα πλάσματα της φύσεως και φροντίζει
νυχθημερόν δια την διατροφήν των νεοσσών του και δια την προστασίαν των.
Εις την
ηπειρωτική Ελλάδα όπου και συναντάται συχνά, κατέχει τον τίτλο ενός καχύποπτου
πουλιού. Χαρακτηριστικό γνώρισμα των κοκκινολαίμηδων που είναι κατά βάση
μοναχικά πουλιά, εκτός της περιόδου αναπαραγωγής, είναι το πορτοκαλοκόκκινο
χρώμα στο πρόσωπο, την τραχηλιά και το στήθος, το οποίο και χρησιμοποιεί
φουσκώνοντάς το για να τρομάξει τους εχθρούς του. Αν και είναι μικρόσωμο πουλί,
φαίνεται να έχει μεγάλο κεφάλι, «χωρίς λαιμό», με μικρό στιβαρό ράμφος. Το
υπόλοιπο πτέρωμά του είναι καστανωπό με μια στενή κίτρινη ρίγα στην φτερούγα.
Το πτέρωμα της κοιλιάς του έχει λευκό χρώμα. Το αρσενικό και το θηλυκό δεν
έχουν ουσιαστικές διαφορές στο χρωματισμό του φτερώματός τους. Με τα μακριά και
λεπτά πόδια του κινείται με απίστευτη ευκολία πραγματοποιώντας μικρά πηδήματα
στο έδαφος. Κινείται με χαρακτηριστικό τρόπο σέρνοντας τα φτερά του στο έδαφος
και σηκώνοντας την κοντή ουρά του. Κοντοστέκεται, κάνει μια μικρή υπόκλιση,
μένει στιγμιαία ακίνητος, ξαναπηδάει και φτερουγίζει. Είναι ενδημικό πουλί και
τον συναντάμε σε όλη την Ευρώπη, την Μικρά Ασία, την Αφρική και την Περσία. Τον
χειμώνα μας επισκέπτεται μεγάλος αριθμός πουλιών από την Βόρεια και Κεντρική
Ευρώπη, τα οποία διαχειμάζουν στην χώρα μας και την εγκαταλείπουν ξανά στις
αρχές της ανοίξεως για να επιστρέψουν στα μέρη τους προκειμένου να ετοιμαστούν
για το ζευγάρωμα. Στην Ελλάδα τον συναντάμε όπου και να γυρίσουμε το βλέμμα
μας. Και σίγουρα αν δεν τον δούμε θα ακούσουμε το καθαρό, μελωδικό αλλά και
μελαγχολικό του κελάηδημα για το οποίο κατέχει δικαίως τον τίτλο «το αηδόνι του
χειμώνος». Το χαρακτηριστικό γεμάτο από ποικιλία ήχων κελάηδημά του, μπορεί να
ακούγεται από το χάραμα, μέχρι και τις νυχτερινές ώρες, ιδίως αν υπάρχουν φώτα
στις πόλεις, αλλά διαφοροποιείται ανάλογα με την εποχή. Το φθινόπωρο ακούγεται
σαφώς πιο μελαγχολικό. Ο κοκκινολαίμης χρησιμοποιεί το κελαηδημά του ως ένα
μέσο για να ορίζει την επικράτειά του. Το παράδοξο είναι ότι μετά την περίοδο
αναπαραγωγής το ζευγάρι χωρίζει, και αν βρεθεί το ένα στην επικράτεια του άλλου,
μετατρέπονται σε αντίπαλοι. Το θηλυκό είναι από τα σπάνια του είδους που
κελαηδεί και αυτό προσπαθώντας να διεκδικήσει το χώρο που του ανήκει. Η
επικράτεια του κάθε πουλιού φτάνει τα δέκα στέμματα, αλλά όταν παρατηρείται
συνωστισμός επισκεπτών μειώνονται στα δύο στρέμματα. Το όμορφο αυτό πουλάκι
μπορεί να γίνει ιδιαίτερα επιθετικό προς τα άλλα πουλιά του είδους του,
τραυματίζοντάς τα στην προσπάθειά του να επιβιώσει ειδικά όταν οι συνθήκες
είναι δύσκολες. Το αδυσώπητο κρύο, η αδυναμία εύρεσης τροφής και τα διάφορα
αρπακτικά πουλιά είναι οι κυριότεροι φυσικοί παράγοντες για την μεγάλη
θνησιμότητα που παρατηρείται στα πουλάκια αυτού του είδους. Ο τολμηρός του
χαρακτήρας αλλά και η ομορφιά του τον έχουν καταστήσει πρωταγωνιστή σε πλήθος
παιδικών βιβλίων και πάμπολλα ποιήματα έχουν γραφτεί για το γλυκύτατο κελάηδημα
του[μέρος πληροφοριών σχετικών με το προαναφερθέν θέμα εις την ακόλουθο
ιστοσελίδα : http://www.epoxi.gr/scriptum24.htm
].
Μια
δοξασία από το Αγρίνιο της Τριχωνίας μας αναφέρει ότι: ο βασιλέας των πουλιών
είναι ο καλόγιαννος ή καλογιάννος γιατί μια φορά ζητούσαν τα πουλιά βασιλιά και
ο θεός τους είπε να γίνει εκείνος, που θα πετάξει ψηλότερα. Τα πουλιά δεν
ήθελαν, γιατί ήξεραν πως θα γίνει ο αετός μόνο ο καλόγιαννος επέμενε.
Παραδέχθηκαν λοιπόν τα πουλιά, πετάει ο αετός και άμα πέρασε όλα τα πουλιά στο
ύψος και έφθασε ως εκεί, που δεν μπορούσε να πετάξει ψηλότερα, φώναξε «Ποιός
μπορεί να πετάξει ψηλότερα από μένα ;» Ο
καλόγιαννος, που είχε κρυφθεί στην ράχη του αετού, ανατινάχθηκε λίγο και φώναξε
«Εγώ ! » και έτσι έγινε βασιλιάς. [Νικόλαος Πολίτης «Παραδόσεις» κεφάλαιο Ζώα
αριθμός 331]επίσης η ίδια δοξασία αναφέρεται και εις το Ανθολόγιο για τα παιδιά
του Δημοτικού, μέρος δεύτερο, του Οργανισμού Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων, του
1975 ως Αγρινιώτικη λαϊκή παράδοσις.
Στην
Ευρώπη ο κοκκινολαίμης έχει συνδυαστεί με τον ερχομό των Χριστουγέννων. Και
αυτό συμβαίνει γιατί κατά τον 18ο αιώνα οι ταχυδρόμοι που έφερναν τις
Χριστουγεννιάτικες κάρτες στους Βρεττανούς, φορούσαν κόκκινο γιλέκο και τους
φώναζαν «κοκκινολαίμηδες»! [http://www.epoxi.gr/scriptum24.html ].
Η λαϊκή παράδοση για τον Κοκκινολαίμη αναφέρει
:
Τότε
που σταυρώθηκε ο Χριστός, ένα καφετί πουλάκι μ' άσπρο λαιμό πέταξε πάνω από το
άγιο κεφάλι του Χριστού, που το έσφιγγε ένα αγκάθινο στεφάνι, ενώ ένα μικρό
άσπρο λουλούδι είχε ανθίσει στη βάση του Σταυρού .Το μαρτύριο του Θεανθρώπου
έθλιβε το πουλί και το λουλούδι.
Το
πουλάκι θέλοντας να απαλύνει τον πόνο του Χριστού, τράβηξε ένα αγκάθι.
Σταλαγματιές από το αίμα Του έπεσαν στο λαιμό του πουλιού κι άλλες κύλησαν πάνω
στο λουλούδι, που άνοιξε τα πέταλα του όσο πιο πολύ γινόταν για να τις δεχτεί.
Μονομιάς ο λαιμός του πουλιού και τα πέταλα του λουλουδιού βάφτηκαν κόκκινα.
Έτσι, το αίμα του Χριστού χάρισε στον κοκκινολαίμη και στην παπαρούνα το
κόκκινο χρώμα.
Η δε λαϊκή παράδοση εις την μετεωρολογία
της μας λέει ότι όταν κελαηδάει εις την δύση του ηλίου, θα βρέξει. Όταν έρχεται
εις τις αυλές των σπιτιών ή χώνεται βαθιά σε τρύπες και κοιλώματα, ή στα
πρεβάζια των παραθύρων, έρχεται κακοκαιρία. Άμα δε μπει και μέσα στο σπίτι τότε
θα έχουμε βαρυχειμωνιά. Άμα ο Κατσιρογιάννης – Κοκκινολαίμης κελαϊδάει την
νύκτα υπάρχουν περάσματα από τσίχλες.
Απόσπασμα από το βιβλίο του συγγραφέως Ομήρου Ερμείδη με τον τίτλο «Η Μυθολογία και
η λαϊκή παράδοση εις την πανίδα της πατρίδος μας» υπό έκδοσιν
http://pirforosellin.blogspot.gr/ -
Επιτρέπεται η αναδημοσίευση του περιεχομένου της ιστοσελίδας εφόσον
αναφέρεται ευκρινώς η πηγή του και υπάρχει ενεργός σύνδεσμος(link ). Νόμος
2121/1993 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα.92
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου